Geschiedenis van groene thee in Japan en theeceremonie

De geschiedenis van groene thee in Japan is lang en interessant. Thee is oorspronkelijk afkomstig uit China, maar kort nadat het zijn weg naar de eilanden had gevonden, begon het van vorm te veranderen en werd het uniek Japans. 🇯🇵

Tegenwoordig is de theecultuur en -productie van Japan vergelijkbaar met die van het vasteland. In dit artikel volgen we de geschiedenis van thee in Japan en zien we hoe het zich heeft ontwikkeld tot de drank die we vandaag de dag kennen.

We zullen ook kijken naar geschiedenis van de Japanse theeceremonie, en leren hoe thee zo'n belangrijk onderdeel van de Japanse cultuur is geworden. 

Laten we zonder verder oponthoud beginnen! 👇

 

Oorsprong, ontwikkelingen en geschiedenis van groene thee in Japan

Voordat we het hebben over de geschiedenis van groene thee in Japan, We moeten eerst de geschiedenis van thee in China verkennen. Hoewel Japan een lange en rijke geschiedenis van theeconsumptie heeft, is het belangrijk om te weten dat het uit China is geïmporteerd.

Hoewel niemand precies weet waar de theeplant voor het eerst werd ontdekt, zijn de meesten het erover eens dat de plant voor het eerst werd gebruikt in de provincie Yunnan in China tijdens de Shang-dynastie, tussen 1500 en 1046 v.Chr.  

Net als andere kruidenmengsels uit die tijd werden theebladeren waarschijnlijk vermalen en in kokend water gedaan om te worden gebruikt als een soort medicinaal brouwsel.

Dit leek meer op soep dan op wat we tegenwoordig als thee zouden beschouwen. Thee werd overal in China gebracht, en men denkt dat het in de provincie Sichuan voor het eerst de vorm aannam die we vandaag de dag kennen, zonder dat er andere kruiden aan waren toegevoegd. 

2e eeuw v.Chr. - Vroegste fysieke gegevens over theeconsumptie in China

De vroegste fysieke gegevens over thee werden pas in 2016 gevonden in het mausoleum van keizer Jing van Han.

Dit geeft aan dat keizers al in de 2e eeuw v.Chr. thee dronken, en betrouwbare schriftelijke bronnen suggereren dat het al veel eerder werd gedronken.

Niemand weet zeker wanneer thee voor het eerst als stimulerend middel werd geconsumeerd, maar in 220 n.Chr. stelde Hua Tuo in een medische tekst Shi Lun (食论) dat "het drinken van bittere t'u je constant beter doet denken"."

Deze verhoogde concentratie die theedrinken teweegbracht, maakte het zeer nuttig voor Chinese monniken. Als je geïnteresseerd bent in groene thee uit China, lees dan zeker ons artikel 👉 Leer alles wat je moet weten over groene thee uit China

8e eeuw - Chinese monnik exporteerde thee naar Japan

Dit is waar de geschiedenis van thee in Japan echt begon. De vroegste gegevens over theeconsumptie in Japan dateren uit de 8e eeuw.

In die tijd was de stad Nara de eerste permanente hoofdstad van Japan, en Chinese thee werd gedronken door de monniken en door de keizer.

Het was gebruikelijk dat boeddhistische monniken en diplomaten reizen naar China maakten en culturele gebruiken, literatuur en kunst meebrachten om te delen. met mensen in Japan. Thee was een van de gebruiken die vanuit China naar Japan overwaaide.

De invloed van de boeddhistische cultuur

De monniken behoorden tot de eersten die thee dronken in het vroege Japan, en ze ontdekten dat de thee hen hielp kalm en alert te blijven tijdens lange meditatieperiodes.

We weten nu dat dit te danken is aan de combinatie van cafeïne en l-theanine, die vrijwel uniek is voor de theeplant. L-theanine stimuleert de activiteit van alfa-hersengolven, dezelfde hersengolven die worden gestimuleerd tijdens meditatie.

12e eeuw - Monnik Eisai & de samoerai

De geschiedenis van thee in Japan De thee begon pas echt interessant te worden toen men de thee op de eilanden begon te verbouwen. Hoewel er al in de 8e eeuw verslagen zijn van theeconsumptie in Japan, werd de plant pas in 1191 voor het eerst in Japan verbouwd, toen de monnik Eisai theezaden uit China meebracht en plantte op het terrein van de Kozanji-tempel buiten Kyoto.

Deze tempel ligt in het Toganoo-gebergte. Toganoo-thee werd ooit beschouwd als de beste thee van heel Japan, en velen beschouwden de thee alleen als deze in dit gebied werd verbouwd.

De gezondheidsvoordelen van thee

De geschiedenis van thee in Japan begonnen zich van de tempels naar de rest van het land te verspreiden. In 1211 schreef Eisai het boek "Kissa Yojiki" over de gezondheidsvoordelen van thee, en voor het eerst begonnen ook anderen dan monniken en keizers er aandacht aan te besteden.

In 1214 introduceerde de Eisai thee bij de samoeraiklasse. De waarde van thee voor de samoerai beperkte zich aanvankelijk tot het bestrijden van hun kater, maar later accepteerden ze het toen ze de principes van het zenboeddhisme omarmden.

Thee en zenboeddhisme zijn door de geschiedenis heen vaak met elkaar verweven geweest. Dogen schreef zelfs aantekeningen over het serveren van thee tijdens boeddhistische rituelen en Muso Soseki stelde zelfs dat 'thee en zen één zijn'. 

13e eeuw - thee werd een statussymbool onder krijgers en de high society

Vóór de ontwikkeling van de moderne theeceremonie werd thee gezien als een gelegenheid voor de hogere klassen om hun rijkdom te tonen. Ze hielden bijeenkomsten in weelderige theehuizen rond Kyoto om hun exotische thee en theeservies te presenteren. 

Dit is te zien in het verhaal van Shogun Ashikaga Yoshimasa, de belangrijkste bewoner van Ginkakuji, oftewel 'het zilveren paviljoen' buiten Kyoto. Hier organiseerde hij theebijeenkomsten voor de hogere klassen om zijn theekennis en zijn dure theeservies te demonstreren in een vergulde theesalon.

Hier begon  geschiedenis van de Japanse theeceremonie het, maar het moest een radicale transformatie ondergaan om te worden wat we vandaag de dag kennen.

15e eeuw - De Japanse theeceremonie onderging een radicale waardeverandering

Niemand heeft meer bijgedragen aan de geschiedenis van de Japanse theeceremonie dan Sen no Rikyu. Geboren in de turbulente Sengoku-periode in een familie van kooplieden, probeerde Rikyu naam te maken in een tijd van verrassend hoge sociale mobiliteit. 

In die tijd waren theebijeenkomsten een manier om de machtsdynamiek te versterken. Machtige en rijke mensen nodigden anderen uit om hun prestige en verfijning te tonen. 

Toen kwam Sen no Rikyu met een bescheidener visie op hoe een theeceremonie eruit zou moeten zien. In plaats van een vergulde gevel pleitte Rikyu voor een rustiek en kleinschalig theehuis, ver weg van de drukte van de stad. Hier zou Rikyu het doel en de procedure voor de theeceremonie uitstippelen en zijn stempel drukken op de geschiedenis van de Japanse theeceremonie.

Sen no Rikyu's visie

Het interieur van de theesalon is bescheiden ingericht. Elke theeceremonie volgt een thema, en dat thema wordt eenvoudigweg overgebracht door het gebruik van een bloemstuk en een rol. Het thema van de theeceremonie van vandaag is "hout" en het bloemstuk symboliseert de bladeren die van de bomen beginnen te vallen. 

De rol aan de muur drukt de intentie uit om ons hart te reinigen voor de naderende winter. Het thema "hout" komt ook tot uiting in de voorwerpen die bij de theeceremonie worden gebruikt. Hier is een wierookhouder van bamboe, verzameld rond Uji. Er is ook een klein voorwerp dat wordt gebruikt om een specifieke geur in de theekamer te produceren. De overige voorwerpen worden gebruikt voor de bereiding van de ceremoniële matcha. 

17e eeuw - De gouden eeuw de theeceremonie

Wa (harmonie)

De eerste stap van de theeceremonie begint niet wanneer je het theehuis binnenloopt, maar daadwerkelijk op het pad ernaartoe. Tijdens het lopen langs dit pad reinigen gasten hun hart en gedachten en laten ze hun wereldse zorgen achter zich.

In een symbolisch gebaar reinigen gasten ook hun handen en mond met dit water voordat ze het theehuis betreden. Dit stelt hen in staat om het stof van de buitenwereld af te wassen.

De gasten wachten vervolgens buiten het theehuis om hun geest tot rust te brengen voordat ze naar binnen gaan. De theeceremonie is gebaseerd op de filosofie Wa, Kei, Sei, Jaku. Harmonie, respect, zuiverheid en rust. Het begrijpen van deze principes is cruciaal om geschiedenis van de Japanse theeceremonie.

Een voorbeeld van "wa" of harmonie is te zien in de tuinen rondom de theesalon. De tuinen moeten een verlengstuk zijn van de flora eromheen en in harmonie leven met de natuur. 

Kei (respect) 

Het volgende concept is "Kei" of respect. Gasten moeten alles respecteren, ongeacht hun status of positie in het leven.

Dit wordt gedemonstreerd bij de ingang van de theesalon, waar gasten door een kleine deur kruipen. Om door de deur te komen, moeten ze buigen. Samoerai moeten buigen, keizers moeten buigen en gewone burgers moeten buigen. Eenmaal binnen in de theesalon zijn alle gasten gelijk, ongeacht hun status buiten. 

Sei (zuiverheid)

Het derde concept, "Sei", of zuiverheid, wordt door de theemeester gedemonstreerd zodra de gasten de ruimte binnenkomen. Door middel van een reeks verfijnde bewegingen reinigt en zuivert de theemeester het keukengerei dat tijdens de ceremonie wordt gebruikt.

Het concept "Sei" verwijst niet alleen naar fysieke zuiverheid, maar ook naar spirituele en mentale zuiverheid. De gasten moeten hun geest zuiveren van gedachten en zorgen wanneer ze het theehuis binnenkomen. Pas dan kunnen ze in stilte genieten van zoiets eenvoudigs als een kom thee. 

Jaku (elegantie en rust)

Uiteindelijk, nadat alle drie de concepten zijn ontdekt en omarmd, kunnen alle deelnemers aan de ceremonie "Jaku" of rust belichamen. Dit was de visie die Sen no Rikyu had voor de theeceremonie, en zijn leer leeft nog steeds voort, niet alleen in de theekamer, maar ook daarbuiten. 

Wat zijn de verschillende stappen van de theeceremonie?

Om de matcha voor de theeceremonie klaar te maken, moet de gastheer/vrouw eerst de theegarde en de theekom klaarmaken. Ze giet heet water uit de ijzeren pot in de theekom om deze op te warmen. Vervolgens neemt ze de theegarde en laat ze beide kanten voorzichtig weken.

Dit heeft twee effecten: ten eerste verwarmt het de theekom, zodat de matcha niet te snel afkoelt, en het maakt de bamboegarde ook soepeler.

De chasen theegarde is gemaakt van één stuk bamboe, met zeer fijne borstelharen die kunnen breken als ze te broos zijn. Daarom beweegt ze de garde eerst voorzichtig door het water voordat ze de thee zet. 

De gastheer/vrouw giet het water vervolgens weg in een Kensui- of afvalwaterkom.

De Matcha toevoegen

De kom wordt vervolgens schoongemaakt met een ander soort doek, de Chakin. Zodra de kom grondig is schoongemaakt, is het tijd om de matcha toe te voegen. De gastheer/vrouw doet twee grote scheppen matcha in de kom.

In dit geval bereidt de gastheer/gastvrouw usucha, een normale matcha, maar ze kan ook meer matcha en minder water gebruiken om een krachtige koicha, oftewel dikke matcha, te creëren. 

Het bereiden van de Matcha

Vervolgens wordt er water aan de kom toegevoegd met behulp van de hishaku. Ten slotte begint de gastheer/gastvrouw met het kloppen van de matcha. De bamboe garde is speciaal ontworpen om de matcha perfect met het water te vermengen.

De garde creëert ook kleine luchtbelletjes in de thee, waardoor deze een zachte en romige smaak krijgt. De gastheer/gastvrouw begint met het afschrapen van de zijkanten van de kom en maakt vervolgens diagonale bewegingen om een schuimige textuur te creëren. 

Het presenteren van de matcha

Zodra de matcha is bereid, presenteert de gastheer/gastvrouw de kom aan de gast, met de meest decoratieve kant naar hen toe. Dit is een teken van nederigheid en respect, waardoor anderen kunnen genieten van het mooiste deel van de kom. 

Wanneer de gast klaar is met de matcha, plaatst hij de kom op het andere deel van de tatamimat.

De essentiële gebruiksvoorwerpen die gebruikt worden bij de Japanse theeceremonie

Een belangrijk onderdeel van het begrijpen geschiedenis van de Japanse theeceremonie is het begrijpen van de gebruiksvoorwerpen die gebruikt worden bij de theeceremonie. Elk van deze versterkt de principes en het doel van de theeceremonie, waardoor ze niet alleen praktisch van belang zijn, maar ook symbolisch van belang. 

Chakin

Deze handdoek mag nat worden, wat hem onderscheidt van de Fukusa, die bedoeld is om droog te blijven tijdens het reinigen van het theeservies.

De chakin is volledig gemaakt van hennep en wordt door de theemeester gebruikt om de chawan of matcha kom tijdens de theeceremonie schoon te maken.

Dit zuiveringsproces benadrukt een van de kernprincipes van de theeceremonie, namelijk zuiverheid. Dit maakt de chakin een nog belangrijker onderdeel van de Japanse theeceremonie. geschiedenis van groene thee in Japan.

chasen

De chasen of matcha garde is waarschijnlijk het beste gereedschap dat de meeste mensen zullen herkennen. Dit is het beste gereedschap voor het kloppen van matcha-thee.

Hij is gemaakt van één stuk bamboe en heeft 80-100 kleine borstelharen die door het water bewegen om de thee te beluchten.

Dit creëert een mooi lichtgroen schuim op de matcha, wat de thee een zachtere en romigere smaak en consistentie kan geven. De chasen matcha-garde is al lange tijd verweven met de geschiedenis van groene thee in Japan.

Chashaku

De chashaku is speciaal ontworpen als de beste lepel voor het scheppen van matchapoeder en is een essentieel onderdeel van de theeceremonie.

Het ontwerp lijkt op het eerste gezicht misschien eenvoudig, maar het heeft een paar belangrijke kenmerken die het bereiden van matcha kunnen vergemakkelijken. Ten eerste heeft het een meer verticaal ontwerp, vergeleken met het horizontale ontwerp van de meeste keukenlepels. Dit maakt het gemakkelijker om de chashaku uit smallere bakjes te scheppen, zoals een matchablikje.

Het tweede belangrijke ontwerpkenmerk is dat de chashaku een behoorlijk goed meetinstrument is. Je hebt slechts twee volle lepels van de chashaku nodig en je hebt de perfecte hoeveelheid poeder om een kom matchathee te maken.

Chawan

Na de chasen is de chawan, of matcha kom waarschijnlijk het tweede meest herkenbare hulpmiddel dat wordt gebruikt tijdens de theeceremonie.

Dit lijkt misschien op het eerste gezicht een gewone kom, maar net als bij de chashaku zijn er een paar belangrijke kenmerken die bijdragen aan een betere theeceremonie. Ten eerste heeft hij steilere wanden, waardoor je gemakkelijker matchathee kunt opkloppen zonder te morsen.

Hij is ook gemaakt van dikke klei, wat helpt om een gevoel van belangrijkheid over te brengen en het helpt ook om de matcha-thee warm te houden zolang deze wordt voorverwarmd. 

Ten slotte heeft hij meestal een prachtig patroon aan de zijkant, dat naar de gast toegedraaid moet worden om een van de kernprincipes van de Japanse theeceremonie te demonstreren.

Een van de kernprincipes van de Japanse theeceremonie is respect, en dit wordt getoond door de gast anderen de mooiste kant van de chawan te laten zien terwijl hij of zij de matcha-thee drinkt.

 

Fukusa

In tegenstelling tot de Chakin is deze handdoek bedoeld om droog te blijven en wordt hij gebruikt om de voorwerpen die bij de theeceremonie worden gebruikt, zoals de natsume en de chashaku, te reinigen.

Deze doek is gemaakt van zijde in plaats van hennep en wordt meestal om het middel van de theemeester gedragen totdat hij klaar is om uitgevouwen te worden aan het begin van de theeceremonie.

Nadat de theemeester de fukusa heeft gebruikt, vouwt ze hem op dezelfde manier weer op en hangt hem weer aan haar riem.

 

Hishaku

 

De hishaku is de bamboelepel waarmee het water uit de ijzeren pot in de matchakom wordt geschept.

De theemeester vult de hishaku halfvol met water om de matchathee te bereiden.

Een hishaku kan ook buiten tempels worden gebruikt als onderdeel van het reinigingsritueel, maar deze zijn meestal veel groter.

 

Kama

De kama is de ijzeren pot waarmee het water tijdens de theeceremonie wordt verwarmd. Wanneer je de theekamer binnenloopt, zie je misschien een vierkant gat in de tatamimatten. Hierin bevindt zich de kama of ijzeren pot, die bekleed is met een bronzen, hittebestendig materiaal met op de bodem ook hete kolen. Deze hete kolen verwarmen het water tijdens de theeceremonie.

Natsume

De natsume wordt ook wel de "theebus" genoemd en is het kleine bakje waarin het matchapoeder tijdens de theeceremonie wordt vervoerd. Het matchapoeder dat erin zit, wordt meestal voorgezeefd, waardoor de gastheer of gastvrouw een extra stap in de theeceremonie bespaart. Deze is meestal gemaakt van gelakt of onbewerkt hout en dankt zijn naam aan de gelijkenis met de jujubevrucht, die in het Japans natsume wordt genoemd. 

18e eeuw - Overstap naar bladthee

Uji was honderden jaren lang het centrum van de theeteelt in het vroege Japan en heeft die status nog steeds, met name voor matcha. Veel toeristen komen elk jaar naar Uji om deel te nemen aan theeceremonies in het Taihoan theehuis en om de vele matchawinkels tussen station Uji en de Byodoin tempel te bezoeken.

Ze komen ook om te leren over de geschiedenis van groene thee in Japan.  In de omgeving van Ogura en Ujitawara zijn er ook veel historische bezienswaardigheden die de uitvinding van de Sencha en Gyokuro thee.

In de 16e en 17e eeuw was matcha de belangrijkste manier om groene thee te drinken in Japan, maar dat veranderde met de uitvinding van Nagatani Soen.

Deze theeteler in Uji ontdekte dat theebladeren niet tot poeder vermalen hoefden te worden, maar gestoomd, gerold en gedroogd konden worden om hun smaak langdurig te behouden.

Ze konden vervolgens in een theepot worden bereid en in een glas worden gegoten. Deze ontdekking stelde Nagatani Soen in staat om het gebruik van matcha te populariseren. Sencha thee, nu verreweg de meest voorkomende soort groene thee in Japan. 

Het ouderlijk huis van Nagatani Soen is nu een populaire toeristische attractie en er werd een nabijgelegen heiligdom gebouwd ter herdenking van zijn ontdekking van Sencha in 1737.

Grotere Japanse theebedrijven financieren het onderhoud van dit heiligdom om hun respect te betuigen aan de vader van de moderne Japanse groene thee. Als u ooit Uji bezoekt, is het misschien de moeite waard om een korte trip naar Ujitawara te maken om deze plek zelf te bekijken.

19e eeuw: Innovatie en Industrialisatie

Zoals de meeste dingen veranderde de geschiedenis van thee in Japan radicaal tijdens de industriële revolutie. Een belangrijke ontdekking in de geschiedenis van Japanse groene thee vond plaats op een kleine locatie in Ogura.

Een theehandelaar met de naam Yamamoto Kahei reisde door Japan om de theeteelt te bestuderen en hij merkte dat bepaalde familieboerderijen hun theeplanten bedekten om ze tegen de kou te beschermen.

Door de planten van zonlicht te ontdoen, werd de thee zelfs zoeter. Hij begon deze methode te implementeren en creëerde in 1841 een thee die lang in de schaduw stond en die tijdens het productieproces een groen residu ontwikkelde. Hij noemde deze thee Gyokuro of "Jade Dauw"”

Gyokuro werd beroemd om zijn kenmerkende zoete en hartige smaak, en dit leidde tot een renaissance in de productie van Japanse groene thee. Boeren konden nu experimenteren met verschillende niveaus van schaduw, stoom-, rol- en droogtechnieken om de brede waaier aan theesoorten te creëren die we vandaag de dag kennen. 

20e eeuw

Begin 20e eeuw werd een andere belangrijke theeproductiemethode ontdekt: het branden. Deze praktijk begon in Kyoto en verspreidde zich later over heel Japan.

Door de thee te branden, konden boeren en producenten een compleet unieke smaakervaring creëren, die inspeelde op de warmere tonen van koffie, karamel en chocolade. 

Vanaf het midden van de 20e eeuw werd het theeproductieproces in Japan steeds meer geïndustrialiseerd. De thee kon machinaal worden geoogst, evenals het stomen, rollen en drogen.

Dit stelde de boeren in staat om efficiënter thee te produceren met minder handwerk. Bepaalde theefabrieken in Japan zijn bijna volledig geautomatiseerd. Ze verwerken verse theebladeren en verplaatsen ze via een reeks lopende banden door het productieproces.

De moderne tijd

De geschiedenis van thee in Japan is nog niet voorbij! In modern Japan is de meest gebruikelijke manier om thee te drinken nu in flessen.

Deze kant-en-klare theesoorten worden verkocht in automaten op vrijwel elke straathoek in Tokio. Ze houden de drank warm in de winter en koel in de zomer. Hoewel deze theesoorten niet in de buurt komen van vers gezette losse thee, verkopen deze ongezoete theesoorten in flessen vaak beter dan frisdranken met suiker, wat een behoorlijke prestatie is. Dit laat zien dat de liefde voor thee in de moderne samenleving voorlopig nog niet zal verdwijnen.